Viêm Mũi: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị hiệu quả

Viêm mũi là gì?

Viêm mũi là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở lớp niêm mạc lót bên trong khoang mũi. Niêm mạc mũi có vai trò quan trọng trong việc lọc không khí, giữ ẩm và bảo vệ hệ hô hấp khỏi bụi bẩn, vi khuẩn. Khi bị viêm, niêm mạc sưng lên, tăng tiết dịch nhầy, dẫn đến các triệu chứng điển hình. 

Theo định nghĩa từ Mayo Clinic, viêm mũi không dị ứng liên quan đến việc giãn nở mạch máu trong mũi mà không phải do dị ứng, trong khi viêm mũi dị ứng là phản ứng miễn dịch quá mức với các chất gây dị ứng. Bệnh có thể cấp tính (kéo dài dưới 4 tuần) hoặc mạn tính (trên 12 tuần), và thường gặp ở trẻ em, người lớn tuổi hoặc những người có hệ miễn dịch yếu.

Viêm mũi không phải là bệnh nguy hiểm tính mạng nhưng nếu kéo dài, nó có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, gây mệt mỏi, mất tập trung và tăng nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp trên. Ở Việt Nam, viêm mũi thường tăng cao vào mùa mưa hoặc khi chuyển mùa, do độ ẩm cao và phấn hoa lan tỏa.

Nguyên nhân gây viêm mũi

Viêm mũi có nhiều nguyên nhân đa dạng, có thể chia thành hai nhóm chính: dị ứng và không dị ứng.

Viêm mũi dị ứng

Đây là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 60% các trường hợp viêm mũi. Nguyên nhân chính là phản ứng dị ứng với các dị nguyên trong không khí, chẳng hạn như:

• Phấn hoa từ cây cỏ, hoa dại (thường theo mùa xuân-hè).
• Bụi nhà, mạt bụi (mite) – những sinh vật nhỏ sống trong chăn gối, thảm trải sàn.
• Lông thú cưng như chó, mèo.
• Nấm mốc, khói thuốc lá, ô nhiễm không khí.

Khi hít phải các dị nguyên này, hệ miễn dịch sản sinh kháng thể IgE, dẫn đến giải phóng histamin – chất gây viêm và các triệu chứng. Theo Vinmec, viêm mũi dị ứng thường liên quan đến yếu tố di truyền, nếu cha mẹ bị dị ứng thì con cái có nguy cơ cao hơn.

Viêm mũi không dị ứng

Loại này không liên quan đến dị ứng mà do các yếu tố kích thích khác:

• Nhiễm virus hoặc vi khuẩn (như cảm cúm, cúm).
• Thay đổi thời tiết, không khí lạnh, khô.
• Hóa chất, khói bụi, nước hoa, thuốc lá.
• Thuốc men: Một số thuốc như aspirin, ibuprofen hoặc thuốc hạ huyết áp có thể gây viêm mũi.
• Thay đổi hormone (ở phụ nữ mang thai hoặc mãn kinh).
• Ăn uống: Thực phẩm cay nóng, rượu bia có thể kích hoạt triệu chứng.

Mayo Clinic chỉ ra rằng viêm mũi không dị ứng thường xảy ra ở người trên 20 tuổi và có thể liên quan đến vấn đề giấc ngủ hoặc trào ngược dạ dày.

  Các nguyên nhân phổ biến gây viêm mũi dị ứng như phấn hoa, bụi nhà và lông thú. (suckhoedoisong.vn)

Triệu chứng của viêm mũi

Triệu chứng viêm mũi thường xuất hiện đột ngột và kéo dài, gây khó chịu lớn.

Các dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Hắt hơi liên tục, đặc biệt vào buổi sáng.
• Sổ mũi, chảy nước mũi trong hoặc đặc (tùy loại).
• Nghẹt mũi một hoặc hai bên, khó thở.
• Ngứa mũi, ngứa mắt, ngứa họng hoặc tai.
• Chảy nước mắt, đỏ mắt (viêm kết mạc kèm theo).
• Ho, đau đầu, mệt mỏi, mất khứu giác tạm thời.

Ở viêm mũi dị ứng, triệu chứng thường theo mùa hoặc khi tiếp xúc dị nguyên, trong khi viêm mũi không dị ứng có thể xảy ra quanh năm và ít kèm ngứa hơn. Nếu triệu chứng kéo dài hơn 2 tuần hoặc kèm sốt cao, đau mặt, bạn nên đến bác sĩ vì có thể là dấu hiệu của viêm xoang hoặc nhiễm trùng.

Theo MSD Manuals, triệu chứng có thể khác nhau tùy nguyên nhân, nhưng nghẹt mũi và chảy nước mũi là phổ biến nhất.

Triệu chứng điển hình của viêm mũi như hắt hơi, sổ mũi và nghẹt mũi. (taimuihongsg.com)

Chẩn đoán viêm mũi

Các phương pháp hỗ trợ bao gồm:

• Xét nghiệm da (prick test): Chích da với các dị nguyên để kiểm tra phản ứng.
• Xét nghiệm máu: Đo nồng độ IgE đặc hiệu để xác định dị ứng.
• Nội soi mũi: Quan sát niêm mạc mũi để loại trừ polyp hoặc lệch vách ngăn.
• Chụp CT hoặc MRI nếu nghi ngờ biến chứng.

Cách điều trị viêm mũi

Điều trị viêm mũi tập trung vào giảm triệu chứng và loại bỏ nguyên nhân. Không có cách chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát tốt.

Điều trị viêm mũi tại nhà

• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Giúp loại bỏ dịch nhầy và dị nguyên. Sử dụng bình rửa mũi hoặc xịt 2-3 lần/ngày.
• Tránh dị nguyên: Đóng cửa sổ khi phấn hoa cao, sử dụng máy lọc không khí, giặt chăn ga thường xuyên.
• Uống nhiều nước, nghỉ ngơi, tránh khói bụi.

Thuốc điều trị

• Thuốc kháng histamine (loratadine, cetirizine): Giảm ngứa, hắt hơi.
• Xịt mũi corticosteroid (fluticasone): Giảm viêm, dùng dài hạn dưới chỉ dẫn bác sĩ.
• Thuốc thông mũi (pseudoephedrine): Dùng ngắn hạn để tránh tác dụng phụ.
• Đối với viêm mũi không dị ứng, có thể dùng thuốc xịt ipratropium.

Tránh lạm dụng thuốc xịt thông mũi để tránh viêm mũi do thuốc.

Phương pháp điều trị viêm mũi khác

• Liệu pháp miễn dịch (tiêm dị ứng): Dành cho trường hợp nặng, giúp cơ thể quen dần với dị nguyên.
• Phẫu thuật: Nếu có polyp hoặc lệch vách ngăn.

  Cách rửa mũi bằng nước muối sinh lý để điều trị viêm mũi tại nhà

Phòng ngừa viêm mũi

Phòng ngừa là chìa khóa để giảm tần suất viêm mũi:

• Giữ vệ sinh nhà cửa, hút bụi định kỳ.
• Tránh tiếp xúc với dị nguyên: Đeo khẩu trang khi ra ngoài, tránh thú cưng nếu dị ứng.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Ăn uống cân bằng, tập thể dục, ngủ đủ giấc.
• Theo dõi thời tiết, sử dụng máy tạo ẩm khi trời khô.
• Không hút thuốc, tránh môi trường ô nhiễm.

Theo các nguồn y tế, rèn luyện thân thể giúp giảm nguy cơ viêm mũi mạn tính.

Kết luận & lời khuyên

Viêm mũi dù phổ biến nhưng có thể kiểm soát hiệu quả nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Đừng chủ quan với các triệu chứng như sổ mũi hay hắt hơi, vì chúng có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng. 

Lời khuyên:

• Hãy tham khảo bác sĩ để có chẩn đoán chính xác, kết hợp lối sống lành mạnh để phòng ngừa. 
• Nếu bạn đang gặp phải viêm mũi, hãy thử các biện pháp tại nhà trước và theo dõi tiến triển. 
• Sức khỏe là vàng, hãy chăm sóc hệ hô hấp của bạn ngay hôm nay!