[Cảnh Báo] Nguy cơ ngộ độc Botulinum: Dấu hiệu nhận biết theo từng giai đoạn

• Tính chất: Là một trong những chất độc mạnh nhất được biết đến. Chỉ một lượng rất nhỏ cũng có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng, thậm chí tử vong.
• Cơ chế tác động: Độc tố Botulinum tấn công hệ thần kinh bằng cách ức chế sự giải phóng chất dẫn truyền thần kinh Acetylcholine tại các điểm nối thần kinh cơ. Acetylcholine đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tín hiệu từ dây thần kinh đến cơ bắp, giúp cơ co lại. Khi Acetylcholine bị chặn, cơ bắp sẽ bị liệt.
• Các loại độc tố: Có nhiều loại độc tố Botulinum khác nhau (từ loại A đến loại G). Trong đó, các loại A, B, E và F thường gây ngộ độc ở người. Mỗi loại có thể có đặc điểm và mức độ nghiêm trọng khác nhau.

• Ngộ độc thực phẩm (Foodborne Botulism)
• Ngộ độc ở trẻ sơ sinh (Infant Botulism)
• Ngộ độc do vết thương (Wound Botulism)
• Ngộ độc do iatrogenic (Iatrogenic Botulism

• Môi trường yếm khí: Thực phẩm đóng hộp tự làm, thực phẩm lên men hoặc ủ kín (như rau củ muối, cá muối, nem chua) thường tạo ra môi trường thiếu oxy, lý tưởng cho Clostridium botulinum phát triển.
• Bảo quản không đúng cách: Nhiệt độ ấm áp tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi và sản xuất độc tố. V
• Độ pH thấp: Thực phẩm có độ pH cao (ít axit) là môi trường thích hợp hơn cho vi khuẩn phát triển.

• Mật ong: Chứa một lượng nhỏ bào tử Clostridium botulinum. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ngộ độc Botulinum ở trẻ sơ sinh.
• Đất và bụi: Bào tử vi khuẩn có thể tồn tại trong đất và bụi, trẻ có thể nuốt phải khi tiếp xúc.

• Tiêm chích ma túy: Sử dụng kim tiêm không sạch sẽ có thể đưa bào tử vào cơ thể.
• Vết thương sâu, dập nát: Tạo môi trường yếm khí cho vi khuẩn phát triển.
• Vết thương bị nhiễm bẩn nặng: Tăng nguy cơ xâm nhập của vi khuẩn.

• Tiêm quá liều độc tố Botulinum.
• Sử dụng sản phẩm độc tố Botulinum không rõ nguồn gốc hoặc không đảm bảo chất lượng.
• Thực hiện thủ thuật tiêm bởi người không có chuyên môn hoặc không tuân thủ đúng kỹ thuật.

• Mệt mỏi, suy nhược.
• Khô rát trong miệng, khát nước.
• Mờ mắt, hơi nhòe.
• Khó nuốt nhẹ.
• Có thể kèm theo các triệu chứng rối loạn tiêu hóa: buồn nôn, nôn hoặc tiêu chảy.

• Liệt cơ tiến triển:
• Nhìn mờ, song thị, sụp mí mắt, khó nuốt, khó nói trở nên rõ rệt hơn.
• Liệt cơ lan xuống: Yếu cơ bắt đầu lan từ đầu xuống cổ, vai, cánh tay, sau đó đến thân mình và chân. 
• Liệt cơ hô hấp: Người bệnh cảm thấy khó thở, thở nông, hụt hơi, có thể dẫn đến suy hô hấp và cần phải thở máy.
• Các triệu chứng khác:
• Giãn đồng tử: Đồng tử mắt giãn ra và phản ứng kém với ánh sáng.
• Bí tiểu: Khó khăn hoặc không thể đi tiểu.
• Táo bón nặng: Tình trạng táo bón trở nên nghiêm trọng hơn.
• Giảm hoặc mất phản xạ gân xương.
• Giọng nói khàn hoặc mất tiếng.

• Khó thở, thở nông, cảm giác hụt hơi
• Khó nuốt nghiêm trọng, không thể nuốt được nước bọt.
• Yếu cơ lan nhanh.
• Sụp mí mắt hoàn toàn hoặc nhìn đôi rõ rệt
• Thay đổi giọng nói đột ngột hoặc mất tiếng hoàn toàn.
• Ở trẻ sơ sinh: Tình trạng mềm nhũn toàn thân, bú kém hoặc bỏ bú hoàn toàn, khóc rất yếu hoặc không khóc.

• Đồ hộp tự làm: Rau củ đóng hộp, thịt hộp, cá hộp được chế biến tại nhà nếu không tuân thủ đúng quy trình tiệt trùng có thể chứa độc tố.
• Thực phẩm lên men, ủ kín: Rau củ muối xổi, dưa muối, mắm, nem chua... nếu quá trình chế biến không đảm bảo vệ sinh có thể bị nhiễm Clostridium botulinum.
• Cá muối và các sản phẩm từ cá: Quá trình muối cá không đủ độ mặn hoặc bảo quản không đúng cách có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
• Các loại sốt tự làm: Sốt dầu tỏi, sốt phô mai... nếu không được bảo quản lạnh đúng cách.

Các loại thực phẩm chứa độc tố Botulinum

• Hỗ trợ hô hấp: Bệnh nhân cần được nhập viện, theo dõi sinh hiệu thường xuyên và can thiệp hô hấp kịp thời (đặt nội khí quản, thở máy) nếu có dấu hiệu suy giảm chức năng hô hấp. Nhờ tiến bộ trong chăm sóc hỗ trợ, tỷ lệ tử vong đã giảm đáng kể xuống dưới 10%.
• Sonde dạ dày:
• Đơn giản hóa việc cung cấp calo và dịch.
• Kích thích nhu động ruột, hỗ trợ đào thải C. botulinum.
• Cung cấp sữa mẹ cho trẻ sơ sinh.
• Giảm nguy cơ nhiễm trùng và biến chứng mạch máu so với truyền tĩnh mạch kéo dài.
• Điều trị ngộ độc do vết thương: Cần chăm sóc vết thương cẩn thận và sử dụng kháng sinh đường tiêm như penicillin hoặc metronidazole để kiểm soát nhiễm trùng.

• Thuốc kháng độc tố heptavalent (HBAT): HBAT (chứa kháng thể chống lại độc tố A đến G) đã thay thế các thuốc giải độc trước đây.
• Cơ chế tác dụng: Thuốc kháng độc tố chỉ trung hòa độc tố tự do trong máu và không có tác dụng với độc tố đã gắn vào tế bào thần kinh cơ. Do đó, sự phục hồi chức năng thần kinh bị tổn thương sẽ diễn ra chậm, phụ thuộc vào quá trình tái tạo các đầu dây thần kinh (có thể mất vài tuần đến vài tháng). Tuy nhiên, thuốc kháng độc tố giúp làm chậm hoặc ngăn chặn sự tiến triển của bệnh và có thể giảm biến chứng cũng như tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân ngộ độc do vết thương.
• Thời điểm sử dụng: Cần tiêm thuốc kháng độc tố càng sớm càng tốt sau khi có chẩn đoán lâm sàng, không nên trì hoãn để chờ kết quả xét nghiệm. Thuốc ít hiệu quả nếu dùng sau 72 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng.
• Liều dùng: Liều dùng và tốc độ truyền thuốc kháng độc heptavalent (lọ 20 hoặc 50 mL, pha loãng 1:10 và truyền chậm) khác nhau ở người lớn và trẻ em, không khuyến cáo cho trẻ dưới 1 tuổi.
• Lưu ý về tác dụng phụ: Do thuốc kháng độc có nguồn gốc từ huyết thanh ngựa, cần theo dõi chặt chẽ nguy cơ sốc phản vệ hoặc bệnh huyết thanh.

• Giữ sạch sẽ
• Tách riêng đồ sống và đồ chín
• Nấu chín kỹ
• Giữ thực phẩm ở nhiệt độ an toàn
• Sử dụng nước và nguyên liệu thô an toàn
• Thận trọng với các thực phẩm lên men, ủ kín tại nhà (như rau củ muối, cá muối, mắm, nem chua...). 

• Tuyệt đối không cho trẻ dưới 1 tuổi ăn mật ong dưới bất kỳ hình thức nào (nguyên chất, pha loãng, hoặc trong các chế phẩm).
• Vệ sinh môi trường sống của trẻ sạch sẽ, giảm thiểu tiếp xúc với bụi bẩn.
• Rửa tay kỹ trước khi chăm sóc và cho trẻ ăn.

• Vệ sinh sạch sẽ tất cả các vết thương, đặc biệt là vết thương sâu.
• Tìm kiếm sự chăm sóc y tế kịp thời cho các vết thương sâu, kín khí hoặc bị nhiễm bẩn nặng để được điều trị và phòng ngừa nhiễm trùng.

Cách phòng ngừa ngộ độc Botulinum

• Clostridium botulinum là vi khuẩn sản sinh ra độc tố Botulinum, gây ra bệnh ngộ độc Botulinum. Bệnh này có thể dẫn đến liệt cơ, suy hô hấp và thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

• Nhiệt độ cao (đun sôi trong ít nhất 10 phút) có thể phá hủy độc tố Botulinum. Tuy nhiên, nhiệt độ này không tiêu diệt được bào tử của vi khuẩn Clostridium botulinum. Nếu thực phẩm đã chứa bào tử và được bảo quản trong điều kiện yếm khí không thích hợp sau khi nấu, vi khuẩn vẫn có thể phát triển và sản sinh thêm độc tố.

• Không. Ngộ độc Botulinum không lây truyền trực tiếp từ người sang người. Bệnh xảy ra do tiếp xúc với độc tố Botulinum từ các nguồn ô nhiễm như thực phẩm, vết thương hoặc hiếm gặp hơn là do các thủ thuật y tế.

• Ngộ độc thực phẩm: Thường từ 12 đến 36 giờ, nhưng có thể dao động từ vài giờ đến vài ngày.
• Ngộ độc ở trẻ sơ sinh: Triệu chứng thường phát triển từ từ trong vài ngày đến vài tuần.
• Ngộ độc do vết thương: Thường từ 4 đến 14 ngày.
• Ngộ độc do iatrogenic: Có thể từ vài giờ đến vài ngày sau khi can thiệp.